INLEIDING
De titel BRANDSCHAT, samengesteld uit de woorden brandschade en bruidsschat, grijpt terug op een lokale dramatische gebeurtenis. Als leidraad diende een felle uitslaande chemische brand die in februari 1996 op een steenworp afstand van de voorstellingslocatie woedde in een opslagloods aan de Keilestraat. De door het vuur onstane gifwolk was zo bedreigend, dat bewoners van Rotterdam-zuid werden opgeroepen ramen en deuren gesloten te houden. Het verkeer op de Maas moest tijdelijk worden stilgelegd. Het stadhuis stelde rampenplan en alarmstaf in werking. Naast historisch materiaal over de brand bevatte de voorstelling verwijzingen naar het bedrijf van de alchemist, waarin 'het chemische huwelijk', de verbinding van het vrouwelijke en het mannelijke element, het centrale beeld is.
BRANDSCHAT is een product van de kunst van het (onder-)Scheiden en Verbinden. De wijze waarop de voorstelling tot stand is gekomen vertoont paralellen met de werkwijze van de scheikundige. De synthethische methode die de titel BRANDSCHAT opleverde, is ook terug te vinden in de opbouw van de voorstelling. De voorstelling bestaat uit zelfstandige onderdelen met een eigen onstaansgeschiedenis die in een nieuwe context worden geplaatst. Sommige onderdelen hebben een literair karakter, andere hebben een mystieke achtergrond, sommige zijn gebaseerd op historische feiten. De aangehaalde bronnen dekken een periode van ruim twee eeuwen: van het Oude Testament tot het Gemeentelijk Evaluatierapport CMI-brand uit 1996. Een wezenlijk onderdeel van de voorstelling is dan ook de structuur, de wijze waarop de verschillende elementen in elkaar grijpen of met elkaar verbonden zijn. BRANDSCHAT heeft als uitgangspunt de genoemde brand. De daarop geïnspireerde voorstellingsonderdelen verbeelden mijn gedachtengang vanuit dat vertrekpunt. Die gedachtengang was niet altijd even rechtlijnig of logisch maar eerder associatief en het denken verliep via verschillende niveaus. Die figuurlijke niveau's waren ook letterlijk in de voorstelling vertegenwoordigd. De onderdelen werden namelijk gepresenteerd op verschillende niveaus in een trappenhuis. Het publiek bewoog met de voorstelling mee, zodat ze zowel letterlijk als figuurlijk mijn gedachtengang volgden. Aan BRANDSCHAT werkte een 19 personen tellend gezelschap van acteurs, musici, beeldend kunstenaars, auteurs en filmmakers mee. De voorstelling werd samengesteld, geproduceerd en geregisseerd door Arnold Schalks. Het project werd gerealiseerd in overleg met de deelnemende kunstenaars. Vanwege de ruimtelijke beperkingen in het gebouw konden maximaal 30 plaatsbewijzen per voorstelling worden verstrekt. De toegangsprijs bedroeg fl. 20,- per persoon. Alle zes voorstellingen waren reeds voor de première uitverkocht. In totaal hebben 180 personen BRANDSCHAT bijgewoond.
Arnold Schalks, Rotterdam, 19 oktober 1999
Reacties op BRANDSCHAT:
Rampen bestrijden met gestotter
Rotterdams Dagblad, donderdag 16 september 1999, door Han Geurts.
Rotterdam - Domheid, onbenul, misverstand en blunders die weer rechtgepraat moeten worden: bij rampen gaat steevast alles mis wat er mis kan gaan. Acteur Ton Pompert staat in de nacht op een weids asfaltdak aan de Keileweg, met rechts de rondjeskruipende auto's van de hoerenlopers en in de verte industrie. Een kaal stuk terrein is de plek waar jaren geleden een opslagloods van chemische stoffen de lucht in ging en net geen ramp veroorzaakte. Sigaar, houterige bewegingen, clichéplaatje van de Rotterdamse burgemeester van toen, maar goed neergezet. Vrijwel letterlijk zijn ook zijn zes of zeven toespraken die door de hele voorstelling ‘Brandschat' lopen waarin onze burgemeester vooral het publicitaire brandje blust in halve zinnen en veel ge-uh-eh-dus-be-grijpt-u-wel, dus veel baarlijke nonsens en een beetje van ramen en deuren sluiten. We hebben op dat moment al gezien dat dat niet is gebeurd. Op verschillende plekken in het gebouw zien we scènes en horen we vooral ook vurige meerstemmige zang van het vocaal ensemble Lilium Convallium met Hindemith. Juist de schijnbare monterheid daarvan suggereert naderend onheil en maakt de voorstelling spannend. De videoprojecties van zwarte rookwolken bevestigen dat, net als het papieren maquette'tje dat plotseling tijdens een nieuwe burgemeesterstoespraak in de fik gaat en veel helser blijft branden dan je verwacht. [...] Brandschat is een parabel op basis van de werkelijkheid, subtiel en prachtig vormgegeven in een liftkoker die wordt gebruikt als kijkdoos. Een verhaal over mensen in een put moet de opmaat zijn voor de apocalyps: veel te weinig van die mensen worden gered. [...]
R’ festivals jaarverslag 1999
...Brandschat, totaal uitverkocht, was een absoluut hoogtepunt...